پژهشگر حوزه قرآن و حدیث گفت: ترجمه تفسیری شرایطی دارد؛ باید مورد قبول مفسران معتبر باشد. نباید نظرات شخصی مفسر با آن ترکیب شود. تفسیر نباید پیش از ترجمه باشد؛ در این صورت ترجمه تحت الشعاع قرار می‌گیرد. باید در حد امکان مدارک تفسیرها بیان شود.
سومین نشست تخصصی ترجمه قرآن کریم با عنوان «ترجمه تفسیری قرآن کریم؛ تعریف و ویژگی‌ها» در سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن برگزار شد. این نشست با ریاست کریم دولتی مدیر بخش ترجمه قرآن کریم در نمایشگاه و حضور حسین استادولی پژهشگر حوزه قرآن و حدیث و مترجم نهج‌البلاغه و حمیدرضا مستفید عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در بخش ترجمه نمایشگاه قرآن برگزار شد.
استاولی در این نشست گفت: یکی از بحث‌های درباره ترجمه، موضوع «انواع ترجمه» است. چند نوع ترجمه می‌توانیم داشته باشیم و ترجمه تفسیری یکی از انواع آن است. یک ترجمه تفسیری داریم و یک ترجمه و تفسیر. این دو با هم فرق دارند.
این پژوهشگر حوزه قرآن و حدیث ترجمه تفسیری را این طور معنی کرد: ترجمه تفسیری معنایش این است که انسان ترجمه‌ای مطابق با متن قرآن تحویل داده و مواردی را که نیاز به شرح و توضیح دارد، یا در متن یا در پاورقی توضیح دهد. در ترجمه تفسیری، تفسیر و ترجمه از هم جدا نیستند و تفکیک اینکه کجا تفسیر است و کجا تفسیر است برای غیر متحصص روشن نیست و ممکن است مشکلاتی پیش بیاید.
وی ادامه داد: مزیت ترجمه تفسیری این است که ترجمه درونش بوده و معنای آن روشن‌تر است. معایب آن شاید بیشتر از مزایای آن باشد.
استادولی شرح داد: ترجمه تفسیری شرایطی دارد؛ باید مورد قبول مفسران معتبر باشد. نباید نظرات شخصی مفسر با آن ترکیب شود. تفسیر نباید پیش از ترجمه باشد؛ در این صورت ترجمه تحت الشعاع قرار می‌گیرد. باید در حد امکان مدارک تفسیرها بیان شود. ترجمه تفسیری خواجه عبدالله انصاری یک نمونه آن است. ترجمه بهبودی با نام معانی القرآن هم است که به آن نقد دارم.
این مترجم افزود: مرحوم بهبودی شاگردان زیادی داشت و آن‌ها تبلیغ می‌کردند و می‌گفتند «این معانی القرآن است نه ترجمه قرآن.» یعنی آن چیزی که قرآن می‌خواهد بگوید. اما آنچه قرآن می‌خواهد بگوید همان چیزی است که بهبودی می‌گوید؟
استادولی توضیح داد: بهبودی در مقدمه می‌گوید با داشتن سابقه ۴۰ سال مطالعه و بحث و تدریس این ترجمه را نوشتم. یاد سخن بخاری افتادم که می‌گفت من هر حدیثی که نوشتم ۲ رکعت نماز خواندم و سپس نوشتم. گفتم «خدا رحم کرده ایشان ۲ رکعت خوانده که این همه هم مشکل داشته، اگر نمی‌خواند چه می‌شد؟»
این پژوهشگر حوزه قرآن و حدیث گفت: در روایات داریم که اگر حدیثی که از امام(ع) یا پیامبر(ص) می‌شنوید عین آن را بیان کنید؛ چرا که ممکن است کسی فقیه‌تر از شنونده باشد و چیزهای بیشتری استنباط کند. شاید بهبودی هم اگر ترجمه ساده می‌کرد درست‌تر بود.
وی بیان کرد: در ترجمه تفسیری روایاتی هست که در ظاهر دلالت بر تحریف قرآن دارد. در ترجمه تفسیری یک عیبش همین است که کلام مفسر با قرآن ترکیب شده و تفکیک آن مشکل می‌شود.
در ادامه مراسم استادولی چند مورد از ترجمه‌های تفسیری با اشتباه‌های حیرت‌انگیز را به عنوان مثال قرائت کرد تا حاضران بیشتر متوجه عرایض او شوند. سپس در پایان گفت که مخالف ترجمه تفسیری بوده و موافق ترجمه و تفسیر قرآن است.
سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم از اول فرودین‌ماه در شبستان مصلی امام خمینی(ره) آغاز شده و تا ۱۴ فروردین سال ۱۴۰۳ ادامه خواهد داشت.