قرآن کریم از مؤلفه‌های معنایی برای کسب قدرت در حوزه بین‌الملل است

 نشست «تبیین دیپلماسی قرآنی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌الملل؛ اهداف و راهبردها» از سلسله‌نشست‌های تخصصی کمیته بین‌الملل بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم شب گذشته، ۲۸ فروردین ماه در مصلای تهران برگزار شد.

علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر دوره بیست و نهم نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، مهدی مصطفوی، قائم‌مقام معاونت ارتباطات و امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری و محمدرضا بهمنی، معاون علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این مراسم به صورت حضوری و سیدجلال میرآقایی، رایزن فرهنگی ایران در الجزایر و مرتضی صبوری، رایزن فرهنگی ایران در فیلیپین به صورت آنلاین در آن سخنرانی کردند.

علیرضا معاف طی سخنانی در این همایش گفت: نظریه دیپلماسی قرآنی عنوان مبارک این نشست است. این عنوان موضوع متکثر و متنوعی است که نیاز به مفهوم شناسی دارد.

معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: ما باید در این عنوان، کار مفهوم شناسانه و واژه شناسانه انجام دهیم و با عرضه مسئله خودمان به قرآن کریم، به راه حل برسیم

مدیر بیست ونهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم گفت: تعاریف مختلفی از این مفهوم می‌شود ارائه کرد. برخی معتقدند دیپلماسی قرآنی عنوانی است که باید از ظرفیت قرآن کریم برای هم‌افزایی، همدلی و هم آوایی بین کشورهای اسلامی و ظرفیت‌های اسلامی استفاده کنیم.

وی ادامه داد: تعریف دیگر دیپلماسی قرآن این است که ما مسائل پیچیده و متکثر جهان اسلام و مسائل فی مابین دنیای اسلام را به قرآن کریم عرضه و سخن خدای متعال و راه حل قرآن را استنباط، استخراج و درک کنیم.

معاف همچنین با برشمردن آیات تبیین کننده نظریه دیپلماسی قرآنی اظهار کرد: آیه ۸ و ۹ سوره ممتحنه، ۴۵ سوره نمل، ۱۲۰بقره، ۱۲۰ و ۱۴۹ آل عمران، ۱۵ و ۱۶، ۵۵، ۶۱ و ۶۲ سوره انفال و ۸ سوره توبه از جمله این آیات است.

وی افزود: این آیات نشان می‌دهد زمانی که از مقاومت حرف می‌زنیم، امنیت آفرین و موجب پیشرفت است، سازش ذلیلانه ممنوع و نرمش قهرمانانه جایز است و دلیل، مبنا و ریشه قرآنی دارد(انفال ۱۵ و ۱۶)، همچنین اینکه در کجا باید به دشمن اعتماد کرد، در آیه ۸ سوره توبه «کَیْفَ وَإِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ لَا یَرْقُبُوا فِیکُمْ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً ۚ یُرْضُونَکُمْ بِأَفْوَاهِهِمْ وَتَأْبَىٰ قُلُوبُهُمْ وَأَکْثَرُهُمْ فَاسِقُونَ: چگونه (با مشرکان عهدشکن وفای به عهد توان کرد) در صورتی که آنها اگر بر شما ظفر یابند مراعات هیچ علاقه خویشی و عهد و پیمان را نخواهند کرد! به زبان‌بازی و سخنان فریبنده شما را خشنود می‌سازند در صورتی که در دل جز کینه شما ندارند و بیشتر آنان فاسق و نابکارند.» آمده است.

معارف الهی را از طریق حبل‌المتین قرآن به دیگران منتقل کنیم

در ادامه مهدی مصطفوی بیان کرد: یکی از خصوصیات مهم قرآن کریم، جبل المتین بودن است(واعتصموا بحبل الله ولاتفرقوا) این حبل المتین یعنی ریسمانی که خداوند آن را در اختیار بشر قرار داده برای اینکه بتواند زندگی خود را در مسیر تعالی طی کند، این ریسمان توسط پیامبر(ص) در اختیار انسان قرار گرفت و یک سر آن در اختیار حضرت حق و یک سر در اختیار انسان‌هاست.

قائم‌مقام معاونت ارتباطات و امور بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری افزود: امروز این ریسمان با افتخار در اختیار تام جمهوری اسلامی ایران و مسئولان نظام و همه مردم است و محکم نگه داشته شده است، این ریسمان می‌تواند در اختیار دیگران هم قرار بگیرد و یکی از اهداف جمهوری اسلامی ایران همین است که بتوانیم معارف الهی را از طریق این ریسمان به دیگران منتقل کنیم.

وی تصریح کرد: دیپلماسی به معنای ارتباط با دیگران برای انتقال داشته‌هاست، دیپلماسی یک مؤلفه قدرت محسوب می‌شود و یکی از مؤلفه‌های معنایی(معنوی) برای کسب قدرت در حوزه بین‌الملل، قرآن کریم است؛ زیرا متصل به حضرت حق بوده که قدرت مطلق است و این قدرت مطلق با ریسمان(قرآن؛ حبل المتین الهی) معنا را منتقل می‌کند.

مصطفوی همچنین گفت: در کنار مؤلفه مادی، مؤلفه معنایی برای کسب قدرت داریم که بسیار مهم است و کشورها سعی می‌کنند از آن استفاده کنند، امروز ایران می‌تواند از این مؤلفه به عنوان یک مزیت به خوبی استفاده کند.

وی بیان کرد: دیپلماسی قرآنی نه فقط با شیعیان؛ بلکه با تمام کسانی که به پیامبران الهی، وحی و روز قیامت اعتقاد دارند، ارتباط برقرار می ‌کند و افرادی که از این دیپلماسی معنوی قرآنی بهره برده‌اند، در عمل موفق بوده و درها برایشان باز شده است.

تألیف «ایران والقرآن» در الجزایر

در ادامه سیدجلال میرآقایی، رایزن فرهنگی ایران در الجزایر به صورت آنلاین سخنرانی و تأکید کرد: انگیزه ما برای پرداختن به فعالیت قرآنی این بود که برخی در الجزایر می‌گفتند که ایرانیان فقط تفسیر مجمع البیان و المیزان را دارند و فعالیت خاصی در حوزه قرآن انجام نداده‌اند، همین مسئله باعث شد کتاب «ایران والقرآن» توسط نورالدین ابولحیه تألیف شود که معرف تلاش‌های ایرانیان در خدمت به قرآن کریم است و ۴۰۰ صفحه دارد.

وی افزود: محور این کتاب خدمات فرامذهبی است و در آن تلاش‌های علمای شیعه و سنی مورد توجه قرار گرفته است، خدمات قرآنی در قبل و بعد از انقلاب در این کتاب آمده و ابولحیه در آن تأکید کرده است: خدمات قرآنی ایرانیان پس از انقلاب اسلامی، برتر از همه خدمات امت در گذشته است.

میرآقایی بیان کرد: تألیف تفسیر بر مبنای مکتب اهل بیت(ع) قدم بزرگتری است که در حوزه قرآن برداشته‌ایم، این تفسیر ۴۰ جلد خواهد بود و تاکنون ۸ جلد آن تألیف شده است.

وی افزود: این تفسیر سه ویژگی شامل موضوعی‌بودن(موضوعات مختلف در ۳۲ عنوان)، نگارش بر مبنای مکتب اهل بیت(ع) و داستانی‌بودن دارد و اگر به پایان برسد، اقدامی ماندگار و مایه افتخار الجزایر و مکتب اهل بیت(ع) خواهد بود.

ضرورت شبکه‌سازی فعالان قرآنی

محمدرضا بهمنی دیگر سخنران برنامه نیز اظهار کرد: در دیپلماسی قرآنی، مسئله مهم شبکه‌سازی فعالان قرآنی و چگونگی تعامل و تبادل آنان است که باید در دستورکار سازمان‌های مسئول قرار بگیرد.

معاون علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی افزود: در قرآن واژه‌ای متناظر عینی دیپلماسی نداریم؛ بنابراین باید دنبال روش باشیم، روش‌های متعددی در قرآن مطرح است و قرآن می‌تواند به تناسب مسئله‌های ما همچون چگونگی مواجهه با دوستان و دشمنان در عرصه بین‌الملل، پاسخی برای این مسئله‌ها ارائه دهد.

وی بیان کرد: امت واژه‌ای متواتر در قرآن است و برای مفهوم‌شناسی دیپلماسی قرآنی باید متمرکز بر مفهوم‌شناسی امت در قرآن باشیم؛ زیرا حوزه دیپلماسی، حوزه مناسبت‌های انسانی است. بیش از ۸۰ آیه در قرآن به مفهوم امت پرداخته است.

در ادامه مرتضی صبوری بیان کرد: قرآن مجید در بخش نظر، اندیشه و اعتقادات و الگوهای رفتاری و کرداری دارای مطالب بسیار مهم و کلیدی است، در حوزه اندیشه و نظر، توجه دیپلماسی قرآنی می‌تواند منجر به این شود که همه متفکرین و اندیشه‌ورزان با مراجعه به آموزه‌های قرآن بتوانند متناسب با تخصص خود، مطالب ارزشمندی را از آن استخراج کنند.

رایزن فرهنگی ایران در فیلیپین افزود: طبیعی است که این مراجعه به قرآن نیاز به تخصص‌های لازم و کافی دارد و رجوع افراد غیرمتخصص و عادی، می‌تواند برداشت‌های سطحی و نادرست در پی داشته باشد.

وی گفت: در حوزه الگوهای رفتاری و کرداری که بخش مهم قرآن و از اهداف نزول قرآن است، مراجعه به قرآن می‌تواند به بشر امروز کمک کند تا بهترین سبک زندگی را برای سعادت خود در دنیا و آخرت انتخاب کند.

صبوری ادامه داد: برگزاری نمایشگاه‌های قرآنی، مسابقات حفظ و قرائت قرآن، تأسیس دارالقرآن‌ها و فعالیت رسانه‌های قرآنی از جمله راهکارهای توسعه دیپلماسی قرآنی است و لازم است در این زمینه خلاقانه‌تر وارد شویم.

راهکارهای تقویت دیپلماسی قرآنی

رایزن فرهنگی ایران در فیلیپین همچنین گفت: راهکارهایی نیز وجود دارد که نقش بنیادینی در تقویت دیپلماسی قرآنی دارد و باید با آسیب‌شناسی اقدامات گذشته آن‌ها را به کار ببندیم، از آن جمله می‌توان به تأسیس ستاد کارآمدی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در حوزه دیپلماسی قرآنی، تجمیع، بسیج وهم‌افزاساختن مراکز قرآنی کشور در باب دیپلماسی قرآنی، تربیت هر چه بیشتر متخصصین و کارشناسان قرآنی مسلط به زبان‌های مختلف و آشنا به متون مقدس و مطالعات تطبیقی قرآن و متون مقدس و استفاده مطلوب از هنر هنرمندان اشاره کرد که هرچند ایران ظرفیت خوبی در این زمینه دارد، اما نیازمند برنامه‌ریزی و هماهنگی دقیق‌تر هستیم.

وی یادآور شد: استفاده بهینه از ظرفیت شبکه‌های مجازی و فن‌آوری‌های نوین در حال گسترش از جمله مجموعه‌های دانش‌بنیان قرآنی، تقویت کرسی‌های تخصصی قرآن شناسی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و دینی، شناخت محیط و متناسب‌ساختن برنامه‌ها با محیطی که قرار است برنامه‌ها در آنجا اجرا و دنبال شود و تقویت گفت‌وگوهای بین ادیانی با محوریت قرآن و متون مقدس از دیگر راهکارهای تقویت و توسعه دیپلماسی قرآنی‌ است.

گفتنی است، بیست‌و‌نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تهران با شعار «قرآن؛ کتاب امید و آرامش» از دیروز، ۲۷ فروردین‌ماه در مصلای تهران آغاز شده است و تا نهم اردیبهشت‌ماه سال جاری ادامه دارد.

این نمایشگاه در ۴۵ بخش و ۴۰ هزار مترمربع وسعت هر شب از ساعت ۱۷ تا ۲۳:۳۰ میزان شهروندان است. همچنین به موازات نمایشگاه حضوری، نمایشگاه مجازی قرآن کریم نیز به نشانی iqfa.ir برپا شده است.