تربیت معنوی آنتی‌ویروس خانواده‌ است/ جامعه ما نیاز به واکسیناسیون فرهنگی دارد

 بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، مراسم معرفی آثار پروفسور مسعود جان‌بزرگی؛ رئیس کنفرانس بین‌المللی «خانواده و تربیت معنوی»، عصر دوشنبه 29 فروردین 1401 همزمان با سومین روز نمایشگاه قرآن در غرفه خانواده اسلامی و تربیت معنوی برگزار شد.

 

مسعود جان‌بزرگی در این آئین ضمن قدردانی از تلاش‌ها برای فعالیت‌هایی در زمینه اهمیت خانواده، گفت: ما در آینده نزدیک کنفرانس «خانواده و تربیت معنوی» را پیش‌رو داریم که برای برگزاری آن تلاش زیادی صورت گرفته و امیدواریم پدیده‌ای باشد و جریان‌ساز شود.

 

وی افزود: در این نشست با دیدن دوستان طلبه یاد بحثی افتادم که در قم با دوستان داشتیم؛ اینکه چگونه می‌توان خانواده را نجات داد؟ واقعا این موضوع برایمان دغدغه‌ای بود که آیا می‌توان کاری کرد و خانواده‌ها را نجات داد؟ شاید یادتان باشد که جریان‌هایی در ایران رخ داد و عده‌ای تصمیم دارند که ایران از هم بپاشد. برای همین روی زن‌ها کار می‌کنند. لذا وقتی از تربیت معنوی حرف می‌زنیم سخن از شیوه‌ای از تربیت اثرگذار است که به راحتی نمی‌توان بر آن اثر گذاشت و به شکل یک آنتی ویروس در مقابل ویروس عمل می‌کند. 

 

این محقق و پژوهشگر خانواده بیان کرد: متاسفانه امروز جامعه در وضعیت تولید آنتی ویروس و مجهز به تربیت معنوی نیست. اگرچه از چندین سال پیش جریان‌هایی درصدد هستند که با تضعیف نهاد خانواده جامعه ایرانی را از بین ببرند. برای همین بر آن شدند روی زن‌ها و مادرها کار کنند. بهتر است در اینجا من بعضی از حرف‌هایم را بزنم. وقتی ما از مادر صحبت می‌کنیم  از آن به عنوان نخستین رَبّ اعتباری انسان یاد می‌کنیم. ما در تربیت معنوی یک رَبّ اصیل داریم که خداوند بزرگ است و یکسری رب‌های اعتباری؛ یعنی کسی که دست انسان را می‌گیرد و از یک مسیر مشخص به مسیر بالاتری می‌برد و مادر نخستین ربّ انسان است که دست کودک را می‌گیرد و او را پله پله وارد مسیر زندگی می‌کند. به‌عبارتی سال نخست زندگی کودک حتی اگر از مادر کتک بخورد باز هم مادرش را می‌خواهد، چون کودک به مادر بسیار اُنس دارد و وابسته است. اصل کلام اینکه تمام فنداسیون روانی ما از سوی مادر ریخته می‌شود. بنابراین اگر بخواهیم یک جامعه را از هم گسیخته کنیم یا سیستمش را تغییر بدهیم، بهترین هدف ما می‌تواند مادر باشد. 

 

مسعود جان‌بزرگی ادامه داد: وقتی بتوانند مادر را بزنند، زن و خانواده را هم می‌زنند، زیرا هر جا زنان باشند، وجود آنها سازنده و رشددهنده است و خدا در قرآن آورده که زنان چون کشتزار شما هستند. این تفسیر تصادفی نیست که زن‌ها می‌توانند رشددهنده باشند. اما در جامعه ما زن را تبدیل به یک کالا یا کارگر یا کارمند می‌کنید! قصد ندارم بگویم کار کردن زن درست نیست، بحثم بر این است وقتی که این زن استعداد و توانایی آفرینش یک انسان را دارد، خود را صرف یک کار به‌نظر من پیش پاافتاده می‌کنند. خیلی از زنان ما امروز درگیر این مشاغل هستند. 

 

وی با انتقاد از برخی سیاست‌ها درباره زنان باردار در کشور گفت: در بعضی کشورها نسبت به این ماجرا هوشیارند و وقتی زنها باردار می‌شوند به آن‌ها مرخصی باحقوق می‌دهند تا سه سال پس از بارداری هم به آن‌ها مرخصی با حقوق می‌دهند و می‌گویند شما در خانه بمانید و کودکتان را بزرگ کنید. این رسیدگی به چه دلیل است برای اینکه طبق تحقیقات هر کودک زیر یک سال 70 دلار برای هر کشور سود دارد. بنابراین وقتی زن با آن ظرفیت‌های مادرانه به تربیت کودکش بپردازد، ارزش بیشتری از کاری دارد که بیرون از خانه انجام می‌دهد.

 

این نویسنده و پژوهشگر اظهار کرد: اصل سخنم این است که اگر مادران خود را ربّ بدانند، خیلی حال و وضعیت بهتری خواهند داشت، بنابراین فرزندان بهتری تربیت خواهند کرد. حال که صحبت به اینجا رسید بهتر است این نکته را هم درباره مادران بگویم، اگر ما تربیت معنوی را در نظر بگیریم، اگر دنیا ضرب در آخرت، ظاهر ضرب در باطن بکنیم، هر دو هم با همسو باشد و در مسیر خداوند متعال؛ به من بگویید آن ضرب که در میان دنیا و آخرت وجود دارد، به چه معناست؟ اگر از من بپرسید به شما می‌گویم آن عقل است. عقل در یک نظام تشخیص‌گر که بین ظاهر و باطن، دنیا و آخرت اتحاد برقرار می‌کند. بنابراین تربیت معنوی یعنی تمرکز بر منبع کنترل درونی و سرمایه‌گذاری است. به‌عبارتی عقل یک منبع درونی است و قاعدتا راه نجات در اینجاست و آنچه دنیا دنبالش است که این عقل را از کار بیندازد. در یک کنفرانس با یک همکار آلمانی بحث کردم، او به من جمله جالبی گفت: شما دین عجیبی دارید و مردم شما با این دین در ارتباط نیستند. گفتم چرا؟ گفت دین شما بیشتر از هر دینی از عقل سخن می‌گوید؛ ابتدا فکر کنید، بعد حرف بزنید.

 

پروفسور جان‌بزرگی گفت: به‌نظر من تربیت دنیا به عهده مادر است و پدر تربیت آخرت را برعهده دارد. به‌عبارتی مادر موجودی است که انسان را افقی تربیت می‌کند و مادر انسان را عمودی پرورش می‌دهد. اگر پدر هدف ساز باشد و مادر هدف گذار که مسیر را برای تربیت انسان با هم میسر می‌کنند.

 

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به موضوع کتاب‌هایی که تالیف کرده، بیان کرد: خط اصلی در تالیف کتاب‌ها براساس اعتقاد یقینی و باوری من است؛ یعنی اینطور نبوده که به‌صورت اتفاقی در این حوزه قلم زده باشم. بعضی دیگر از کتاب‌ها بر اساس تکلیفی است که دانشگاه بر عهده من گذاشته است.

 

این محقق و استاد دانشگاه افزود: زمانی که من دانشجوی روانشناسی بودم، سه ترم قصد کردم انصراف بدهم، نمی‌دانم علت از تدریس بود یا از یادگیری من. من در مشهد به حوزه رفتم و در این ارتباط دانشی را تجربه کردم که برایم جالب بود و وقتی به دانشگاه رفتم به این نتیجه رسیدم که چرا بخش معنوی در بحث‌های روان‌شناسی جایی ندارد؟ آن موقع در دانشگاه نسبت به این موضوع خیلی مقاومت وجود داشت و بحث درباره دین در دانشگاه چندان آسان نبود به ویژه در رشته روانشناسی. اما به مرور زمان اوضاع تغییر کرد، اما من درگیر این شدم که معنویات در روانشناسی چه جایگاهی دارد. بعد از مدتی با اینکه هئیت علمی بودم از دانشگاه انصراف دادم و با عده‌ای از دوستان سراغ تحقیقات درباره دین رفتم و از آنجا که یک نفر به تنهایی نمی‌تواند جریان‌ساز باشد با گروهی از دوستان شروع به تحقیق و پژوهش کردیم. 

 

پروفسور جان‌بزرگی گفت: در تحقیقاتی که انجام دادم به موضوع خانواده رسیدم، همانطور که می‌دانید خانواده یکی از بحث‌های روان‌شناسی است، همان خانوادهای که امروز صحبت از حفظ آن است و امروز طلاق در جامعه ما به‌صورت غیرمنطقی بالاست. اگر سراغ جراحی علت‌های این طلاق‌ها بروید. درخواهید یافت که ناشی از دوری از معنویات است. در واقع کاری کردند که دین از معنویت جدا شود و این دین بدون معنویت ناکارآمد است. این رویکرد باعث می‌شود معنویت کمرنگ شود و اعمال ما بدون روح باشد. همچنین کاری کردند که روح خانواده را از بین بردند به‌طوری‌که مادر آرامش ندارد و پدر همین‌طور. برای همین به این موضوع فکر کردم که خانواده‌ها این آگاهی را بیابند که تربیت معنوی مهم است. 

 

این پژوهشگر اظهار کرد: خانواده‌ها باید دریابند که نهاد خانواده مهم است و اگر خانواده آنتی‌ویروس داشته باشد، آن موقع است که تماشای سریال 500 قسمتی که 400 قسمت آن پیام خیانت دارد، اثری روی خانواده نخواهد داشت. برای همین جامعه ما نیاز به واکسیناسیون فرهنگی دارد.

 

بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم از 27 فروردین تا 9 اردیبهشت 1401 در مصلی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است.