عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: بعضی از مفسران تصورات خود را که صحیح می‌پندارند تحمیل می‌کنند بر آیات قرآن و اسمش را هم می‌گذارند تفسیر.
سومین نشست تخصصی ترجمه قرآن کریم با عنوان «ترجمه تفسیری قرآن کریم؛ تعریف و ویژگی‌ها» در سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن برگزار شد. این نشست با ریاست کریم دولتی مدیر بخش ترجمه قرآن کریم در نمایشگاه و حضور حسین استادولی پژهشگر حوزه قرآن و حدیث و مترجم نهج‌البلاغه و حمیدرضا مستفید عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در بخش ترجمه نمایشگاه قرآن برگزار شد.
مستفید در این نشست گفت: تفسیر با برداشت‌های بسیاری از افراد که می‌گویند قرآن را تفسیر می‌کنند متفاوت است. بعضی‌ها از تفسیر نوعی مباحث پیرامون آیه را مدنظر دارند و درباره آیه سخنرانی می‌کنند. یکی از رشته‌های دانشگاهی به نام تفسیر اجتماعی قرآن هست که من هنوز متوجه نشدم معنی این چیست.
این عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث منظور خود را این طور بیان کرد: می‌خواهم بگویم هنوز چیستی تفسیر روشن نیست. تفسیر با قیدهایی مثل، علمی، کلامی، فلسفی، سیاسی و ... مطرح می‌شود. در دانشگاه که بودیم درس تفسیر فلسفی را داشتیم که من همیشه از تدریس این درس معذب بودم و سعی می‌کردم از آن شانه خالی کنم. چون نمی‌دانستم تفسیر فلسفی چیست.
وی افزود: برای مثال مرحوم ملاصدرا قرآن را ترجمه کردند و سپس قلمشان رفته رفته به سمت فلسفه‌ای که خودشان قبول داشتند رفت. بعضی اسم این را می‌گذارند تفسیر فلسفی که با همین عنوان تدریس هم می‌شود.
وی شرح داد: همه جای قرآن را نمی‌توان تفسیر کلامی کرد. اول باید روشن کرد که تفسیر یعنی چه. حد و مرز تفسیر چیست و تفسیر را تا کجا می‌توانیم کش دهیم که کش پاره نشود؟ سپس باید ببینیم در ترجمه از این تفسیرها می‌شود استفاده کرد یا نه. قبل از همه این‌ها باید وضعیت تفسیر روشن شود. مرز تفسیر و ترجمه باید مشخص شود و سپس ببینیم ملاک تفسیر صحیح چیست. هر کدام از این‌ها باید کاملاً تبیین شود.
مستفید گفت: تفسیرها نباید که به نحوی بیان کننده آرای مفسرین باشند. علامه طباطبایی به این مطلب اشاره کردند که بعضی از تفاسیر را بیشتر سزاوار است تطبیق بنامیم نه تفسیر. تفسیرهای علمی و ... را تطبیق می‌دانند. بعضی تصورات خود را که صحیح می‌پندارند تحمیل می‌کنند بر آیات قرآن و اسمش را هم می‌گذارند تفسیر.
این عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث شرح داد: اگر تفسیر را این تعریفی که می‌گویم بدانیم، بخشی از تفسیر جزوی از ترجمه است. تفسیر یعنی پرده از روی لفظ کنار رود.
وی شرح داد: اساتید ما که تفسیر درس می‌دادند آیه‌ای می‌گفتند و راجع به آن سخنرانی می‌کردند. در حالی که تفسیر یعنی مفردات واژه را مشخص کنیم. پله اول تفسیر ترجمه دقیق کلمات است.
مستفید بیان کرد: کنایه، مجاز و استعاره در هر زبانی باید به گونه‌ای که اهل آن زبان می‌فهمند به زبان مقصد ترجمه شود. نه اینکه عین عبارت را ترجمه کنید؛ چرا که از زبان مقصد کسی نمی‌فهمد منظور چیست. لذا این تفسیر محسوب نمی‌شود. همان طور که وقتی فیلمی را ترجمه می‌کنید، طوری ترجمه می‌کنید که مخاطبان در زبان مقصد به راحتی با آن ارتباط برقرار کنند. کسانی کنایه‌ها و مجاز و استعاره را تحت‌اللغوی ترجمه می‌کنند، مفهوم ترجمه را نمی‌دانند؛ چرا که همیشه عین عبارات و لغات معنا و مفهومی که باید ندارد.
این عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث با ذکر اینکه ترجمه باید بیان مراد گوینده را بکند، توضیح داد: اگر اسم این را بگذاریم تفسیر، باید بگوییم ترجمه بدون تفسیر غلط است؛ در حالی که این طور نیست. ترجمه باید به گونه‌ای باشد که مخاطبین در زبان مقصد به راحتی با آن ارتباط برقرار کنند. مثل طوری که فیلم‌ها را ترجمه می‌کنند.
وی افزود: گاهی تحت‌اللغوی قرآن را ترجمه می‌کنند و سپس ترجمه درست آن را در پرانتز بعد آن می‌نویسند. این در حالی است که ترجمه ابتدایی که تحت لغوی است غلط است و ترجمه محسوب نمی‌شود.
مستفید بیان کرد: بسیاری از کسانی که به تفسیر روایی می‌پردازند و سراغ روایات تفسیری می‌روند، کارشان غلط است.
سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم از اول فرودین‌ماه در شبستان مصلی امام خمینی(ره) آغاز شده و تا ۱۴ فروردین سال ۱۴۰۳ ادامه خواهد داشت.