به گزارش روابط عمومی دفتر
مطالعات و برنامه ریزی ششمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی دفتر مطالعات با عنوان" رسانه‌ها و اخلاق انتخابات " با "محوریت رسانه، روزنامه
نگاری و تبلیغات" و عنوان "ارتباطات انتخابات" روز یک شنبه 3 تیر در
دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد.
در ابتدای نشست دکتر زهره جوادیه ؛کارشناس و مجری نشست ضمن خوشامدگویی
به مهمانان نشست گفت:رعایت اخلاق در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری و حتی خلق و
ارائه مدلی شایسته از اخلاق انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران موضوعی است
که هم جامعه و افکار عمومی بر آن تاکید می‌کنند و هم کارشناسان و صاحب‌نظران
بر این نکته به عنوان یک ضرورت، اتفاق نظر دارند. چراکه جامعه ما هم به واسطه آموزه‌های دینی و هم منش ملی، بیش
از جوامع دیگر بر اصول اخلاقی تاکید می‌کند. بنابراین جامعه از نامزدهای انتخابات انتظار دارد که الگویی
خاص برای رعایت اخلاق انتخاباتی به داخل
و خارج داشته باشند و به یک معنا، خلق‌کننده اخلاق شایسته انتخاباتی باشند
از طرفی اهالی رسانه خوب می‌دانند که در صنعت ارتباطات، هیچ‌چیز مهم‌تر
از به دست آوردن اعتماد مخاطبان و ایجاد اعتماد به رسانه‌ها نیست؛ در واقع رسانه‌های
اخلاق محور یک سرمایه ارزشمند برای مردم و جامعه محسوب می‌شوند. و در مقابل این سرمایه را مردم به رسانه
ها اعطا می کنند که ما از آن به سرمایه اجتماعی یاد می کنیم.
در نتیجه رعایت نکردن اخلاق رسانه‌ای، سبب سلب اعتماد مخاطب و پایین
آمدن سرمایه اجتماعی خواهد شد؛ عواملی که در این میان منجر به بی‌اعتمادی
می‌شوند عبارت‌اند از: صداقت نداشتن در اطلاع‌رسانی (تناقض‌گویی، مبالغه و اغراق،
تحریف و سانسور)، موثق نبودن پیام‌ها، عینی و واقعی نبودن پیام‌ها، عدم بی‌طرفی.
وی در ادامه افزود:عدالت انتخاباتی نیز یک فعل اخلاقی است؛ یعنی
امکانات رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی به طور مساوی و عادلانه به کاندیداها تعلق
گیرد، چون رسانه، ملی است و متعلق به مردم است. یک کاندیدای معروف همان‌قدر از
رسانه ملی سهم دارد که یک کاندیدای ناشناخته و مستقل.
فراهم کردن عدالت رسانه‌ای برای نامزدهای انتخاباتی رعایت
اصل بی‌طرفی، ترویج رعایت اخلاق انتخاباتی از جانب جریان‌های سیاسی و مردم و کاندیداها،
ایجاد زمینه برای رقابت برنامه محور به جای شکل‌گیری دوقطبی‌ها یا چندقطبی‌های
کاذب، ایجاد فضای عقلانی و قانونی انتخاباتی به‌جای فضای احساسی و غیرقانونی و اطلاع‌رسانی
دقیق، صحیح و سریع اقدامات مجریان و ناظران انتخابات و اخبار انتخاباتی، جلب مشارکت
حداکثری مردم در پای صندوق‌های رأی، آگاهی و بصیرت بخشی به جامعه برای انتخاب اصلح
باید در دستور کار تمامی رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی باید قرار داشته باشد.
به نظر میآید اگر فعالان رسانه‌ای می‌خواهند به وظیفه آگاهی‌بخششان
جامه عمل بپوشانند و به بالا بردن اطلاعات و حق انتخاب‌های مردم کمک کنند
بهتر است وظیفه‌شان را درست و بی‌طرفانه انجام دهند، یعنی قبل از هر چیزی،
رعایت اخلاق حرفه‌ای را در نظر داشته باشند . چراکه مثلاً گاهی در این میان چه
زشتی‌هایی به واسطه قدرت ذاتی رسانه بزک و زیبا نمایش داده میشود و چه زیبایی‌هایی
که زشت نمود پیدا می‌کنند. چراکه اخلاق انتخاباتی یک ضرورت بی‌بدیل ارزشی و قانونی
است، ضمن اینکه هیچ بهانه‌ای برای تخریب، تهمت، اهانت، بدگویی و نظایر آن نسبت به رقبای
انتخاباتی وجود ندارد و در واقع عدم رعایت اخلاق انتخاباتی همان نقض حقوق شهروندی
است.
اما اینکه اساساً اخلاق در انتخابات و رسانه چطور
تعریف میشود؟ چه تاثیری بر رفتار انتخاباتی جامعه دارد؟ آیا نامزدها یا رسانه هایی
هستند که اخلاق را رعایت می کنند یا نه؟پاسخ اخلاق رسانه در این رابطه چی است؟با
رعایت اخلاق آِیا فضای انتخاباتی رقابتی تر میشود؟و آیا در انگیزه مشارکت مردم تاثیری
دارد؟ سئوالاتی هستند که در این نشست قرار است پاسخ داده شوند.
خوب من بیش از این وقت جلسه را نمی گیرم و در خدمت خانم دکتر صدیقه
ببران(عضو هئیت علمی دانشگاه آزاد ) و
جناب آقای دکتر مصطفی آجرلو (پژوهشگر رسانه) هستیم تا بتوانیم از دیدگاه
ها و نقطه نظرات این اساتید و متخصصان این
حوزه نهایت استفاده و بهره را ببریم.
با این مقدمه تریبون رو در اختیار خانم دکتر ببران می گذاریم تا
نظرات و دیدگاههایشون را با ما در میان بگذارند. خواهش می کنم خانم دکتر.
دکتر
صدیقه ببران: رسانه ها باید به استانداردها ی حرفه ای و اصول اخلاقی در زمان
انتخابات پایبند باشند
✅عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، با ذکر این نکته که رسانه
رکن چهارم دموکراسی است ، مهم ترین چالش رسانه ها در زمان انتخابات را عدم
رعایت اصول اخلاقی رسانه ها ی جریان اصلی دانست.
نشست تخصصی رسانه ها و
اخلاق انتخابات با حضور دکتر صدیقه ببران استاد علوم ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی
روز یک شنبه 3 تیر در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد
دکتر ببران در این نشست
گفت: ما اگر رسانه را به عنوان محور اصلی توسعه و دموکراسی بدانیم اساسا قدرت تا
حد زیادی به رسانه هایی که خود دارد متکی است و اساساً امکان ندارد در نوع دولت
های نوین رسانه نادیده گرفته بشود و نقش اصلیش به عنوان رکن اصلی دموکراسی شناخته
نشود .
وی با بیان
اینکه در جامعه مردم سالار ، رسانه ها از نقش اساسی برخوردار
هستند و نادیده گرفته نمی شود، تصریح کرد مشارکت مردم در یک جامعه مردم
سالار در 4 سطح سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و رسانه ای و در درجات مختلف امکان پذیر
است: دراولین سطح یعنی حوزه سیاسی ، حضور افراد در جوامع دموکراتیک
امروزی در قالب احزاب شکل می‌گیرد. بنابراین در زمان انتخابات که- به عنوان ابزار
دموکراسی جلوه گرمی¬شود - نیز افراد در قالب حزب به فعالیت انتخاباتی می پردازند.
اما متاسفانه در ایران احزاب زیادی داریم که صوری هستند ولزوما توسعه سیاسی را رقم
نمی زنند. اساسا احزاب باید زمینه ساز توسعه سیاسی باشند. احزابی که
در کشورهای مختلف فعال هستند، دارای رسانه های قوی هستند و ما نیز اگر نیاز به
توسعه مشارکت مردمی داریم باید احزاب فعال و دارای رسانه های قوی باشیم .
دکتر ببران افزود: دومین
سطح مشارکت مردم در یک نظام دموکراتیک در حوزه اقتصادی است. الان نکته‌ای که
مطرح می شود و شعار امسال هم هست که مقام معظم رهبری بر آن تاکید کردند،:
«جهش تولید با مشارکت مردم» است و اگر دنبال این مهم رشد اقتصادی هستیم ،
باید مشارکت مردمی در توسعه اقتصادی مورد توجه ویژه قرار گیرد. چنانچه طی
سالها پرداختن به اصل 44 قانون اساسی درحوزه خصوصی
سازی نیز بدین امر معطوف بود، لذا یکی از مهمترین مباحث اقتصاد در حوزه
دموکراتیک رشد اصناف و اتحادیه های مردمی است.
این استاد دانشگاه از
حوزه اجتماع به عنوان حوزه سوم مشارکت مردمی نام برد و گفت: باید دید که از
دیدگاه دولت ها مردم در کجای این اجتماع قرار دارند. متاسفانه باز هم
متوجه می شویم که مشارکت های اجتماعی مردم علی رغم داعیه مردم سالاری
سازمان یافته نیست . این بحث مهمی است که اکثر سازمان‌های غیردولتی یا
مردم نهاد ما سازمان‌های واقعی نبودند و هنوز هم نیستند، اگرسازمان های غیردولتی
واقعی داشتیم منجر به یک توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی متوازن می شد.
او با پرداختن به سطح
چهارم به اهمیت مشارکت فرهنگی و مبحث مهم توسعه رسانه ها به عنوان رکن چهارم
دموکراسی در دنیای امروز، اظهار داشت : در عصر جدید که ما
اصطلاحاً به آن عصر ارتباطات و اطلاعات می گوییم از فناوری اولیه
روزنامه و چاپ به فناوری هوش مصنوعی و تنوع و تکثر رسانه رسیدیم . حال باید
دید چالش های حوزه رسانه که خود بستر مهم شفافیت و پاسخگویی دولتها و مشارکت مردمی
است ، چیست؟ یکی از چالش‌های اساسی رسانه در کشور ما این است رسانه که قرار
بود رکن چهارم مردم سالاری باشد و از تنوع و تکثر برخوردار باشد در
بخش رسانه های جریان اصلی به رسانه های تک صدا و خطی تبدیل شده است به
طوریکه نه تنها به رسالت رسانه ای خود عمل نمی کند بلکه هر روزه از میزان سرمایه
اجتماعی آن کاسته شده و اعتماد و اعتبار خود را نزد مردم تنزل می بخشد.
وی تاکید کرد: در
زمان انتخابات مهمترین کار رسانه، تسهیلگری در توسعه سیاسی، اقتصادی ،
اجتماعی و فرهنگی است. رسانه ها باید با آگاهی بخشی و اطلاع رسانی مطلوب
مردم را به شور و شوق و شعف بیندازند که در چند روز باقی مانده از تبلیغات انتخابات،
بتوانند حضور مردم و مشارکت آنها را در انتخایات افزایش دهند. چالش اساسی در حوزه
رسانه ها به ویژه در دوران انتخابات ، عدم رعایت اخلاق است که سبب کاهش
اعتماد مخاطب و اعتبار رسانه می شود.
دکتر ببران با بر
شمردن مهمترین اصول اخلاقی رسانه ها شامل: عینیت، صداقت، دقت، منافع ملی،
تنوع، تکثر، عدم توهین، عدم ورود به حریم خصوصی افراد، تعادل، انصاف و بی
طرفی به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر عدم لجن پراکنی در انتخابات اشاره کرد و از
بعضی از رسانه ها در مورد رعایت نکردن اصول اخلاقی در زمان انتخابات و مناظرات
انتقاد کرد .
این استاد دانشگاه تصریح
کرد : اخلاق موضوع فرهنگی است که در طول زمان شکل می گیرد و رعایت
اصول اخلاقی رسانه نیز باید در طول زمان همواره مد نظر رسانه باشد و
به تبع آن در زمان انتخابات نیز پر رنگ تر و دقیق تر ظاهر شود.
دکتر ببران با
تاکید برجای خالی یک منشور جامع اخلاق رسانه ای در کشورمان گفت: با توجه به
اینکه اولین منشور اخلاقی رسانه ها در جهان در سال 1916 در کشورهای اسکاندیناوی
تدوین شد و اکنون بیش از یک قرن از آن می گذرد متاسفانه علیرغم تلاشهایی که
از سوی استاد فقید «دکتر معتمدنژاد» صورت گرفت هنوز کشور ما از یک منشور اخلاق
رسانه¬ای مطلوب برخوردار نیست.
وی در پایان ضمن اشاره به
اصل مهم مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران گفت: مسئولیت اجتماعی روزنامه
نگاران باید در بستر آزادی اتفاق می افتد و باید واقعیت اجتماعی را باور کنیم که
در شرایطی که با بمباران اطلاعاتی رسانه ها در دنیای امروز مواجهیم ،راه مهم برای
مقابله با بی اخلاقی های رسانه ای و برخورداری از سلامت فکری جوامع ارتقاء و
توسعه تفکر انتقادی مردم بوده که بتوانند سطح بلوغ فکری را افزایش داده و از طریق
مهارتهای سواد رسانه ای از آسیب های احتمالی عدم رعایت اصول اخلاقی رسانه ها بکاهند.
گزارش تکمیلی بزودی بر
روی سایت قرار خواهد گرفت.
تهیه گزارش از :مهرداد
امیررضایی رودسری