به گزارش روابط عمومی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها
،نشست تخصصی «بررسی و معرفی کتاب روانشناسی رسانه های اجتماعی»روز سه شنبه 20
شهریور 1403 در سالن شهدای رسانه این دفتر برگزار شد.
این نشست با حضور دکتر سیده زهرا اجاق؛ دانشیار پژوهشگاه
علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و مترجم این
کتاب، دکتر قدسی بیات؛ استادیار علوم
ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر پدرام الوندی، پژوهشگر رسانه و ارتباطات و رسول
انبارداران دبیر علمی و مجری این نشست برگزار شد..
در ابتدای نشست انبارداران، دبیر علمی نشست، ضمن خوشامدگویی به مهمانان گفت :کتاب روانشناسی
رسانه های اجتماعی شامل هفت فصل است و در
بخش مقدمه تاریخچه ای از سایکولوژی سوشیال مدیا ارائه کرده است. او مطالعه مقدمه
را برای فهم کتاب بسیار مهم ارزیابی و چند سوالی را مطرح کردند که این کتاب
پیرامون آنها شکل گرفته است؛ از جمله اینکه چرا ما اساسا در رسانه های اجتماعی
هویت خود را مطرح می کنیم؟ چگونه با اینکه ما مخاطب یا مشتری رسانه های اجتماعی
هستیم ولی در این فضاها تبدیل به کالا می شویم؟ دیگر اینکه چرا در مورد آن مطالبی
که در رسانه های اجتماعی به اشتراک می گذاریم و مطرح می کنیم با دوستان و خانواده
و حتی نزدیکان خود صحبت نمی کنیم؟ و از دکتر اجاق بعنوان مترجم پرسید. چه انگیزه
ای باعث شد تا به ترجمه این کتاب دست بزند؟
دکتر اجاق در پاسخ به این سوال ، اظهار کرد که :با توجه به
رشته تحصیلی مقطع لیسانس ایشان که رادیولوژی بوده و در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا
در رشته ارتباطات تحصیل کرده اند، نگاه میان رشته ای دارند و در این میان به علوم
شناختی هم علاقه مند هستند و از زمانی که تحصیلات تکمیلی را تمام کرده اند وارد فضای
علوم شناختی شده اند. از طرف دیگر در رشته
ارتباطات بازیگوشی خاصی وجود دارد که می تواند به سایر رشته ها سرک بکشد و برای
کیفیت بخشی به عناوین دیگر باید ارتباطات قوی داشته باشیم و همین باعث شده تا
ارتباطات وارد رشته های دیگر شود مانند اقتصاد، روانشناسی و ...؛ ضمن اینکه در
برخی حوزه ها سوال هایی مطرح می شود که نمی توان با تخصص در یک رشته یا دو رشته به
آنها پاسخ داد.
وی افزود:از جمله مسائلی که در دنیای ارتباطات پررنگ می شود
بحث رسانه اجتماعی است. در بحث هایی که در پژوهشکده علوم ارتباطات مطرح می شود عمدتا دوستان رسانه را یک عامل مقصر
در تغییر افکار عمومی، سبک زندگی و بسیاری زمینه های دیگر می دانند. به ویژه در
بیست سال اخیر، نوک پیکان بیشتر به سمت رسانه های اجتماعی رفته است. ما در مطالعات
و آموزش خود در پژوهشکده قصد داریم نگاه
به رسانه ها یک نگاه توانمند و سازنده
باشد. ما باید رویکرد منصفانه ای در حوزه رسانه ها در پیش بگیریم. وی انگیزه خود
را از ترجمه این کتاب ،آشنایی اکادمیک با سیاران
مک ماهون،نویسنده و استاد سایبر سایکولوژیک کالج دوبلین می دانند
دکتر اجاق پس از بیان انگیزه خود صحبت هایی هم راجع به کتاب
داشتند از جمله اینکه اظهار کردند که: این کتاب با هفت فصل از مواجهه با رسانه
اجتماعی شروع شده و تا آخرین بحث که به ارزش ها و اخلاقیات می رسد درباره مواردی که حین استفاده از این رسانه ها وجود
دارد به صورت پله پله و ساده صحبت شده است.
در این کتاب با مثالهایی، پارادوکس هایی را مطرح می کند که
در رسانه های اجتماعی وجود دارد مانند پروفایل شخصی در حالی که در واقع این رسانه ها آنها را عمومی می کند و... ما
همانطور که از استفاده از فضا ی مجازی لذت می بریم فراموش می کنیم که همزمان در حال
وانمود کردن و برملا کردن چیزهایی در این جا هستیم. زمانی که من در پیج خودم با
شما مستقیم صحبت میکنم، شما را در جریان سابقه، گرایشها و ... شخصی خودم قرار
میدهم و این در قالب عکس ها و روایتهایی که در سوشیال مدیا منتشر کرده ام انجام می
شود. در این روند غرق شدگی، فراموش میکنیم که چه خطراتی در این جا وجود دارد و حتی
به تعداد فالوئرها و لایک هایی که می گیریم افتخار هم می کنیم.
هدف من افزودن به غنای ادبیات در این زمینه بود و امیدوارم
که بتونیم این مطالبی که در کتاب آمده را به صورت بومی هم تولید کنیم.
.
در ادامه نشست دکتر
الوندی در خصوص این کتاب گفت: اینکه نویسنده در تعاریف، شبکه های اجتماعی را از
رسانه های اجتماعی جدا کرده و برای هر کدام توضیح خاصی آورده اند جالب دانستند و
گفتند که شبکه های اجتماعی به سمت رسانه اجتماعی در حال حرکتند حتی تلگرام و فیس
بوک هم به سمتی حرکت میکنند که تبدیل به رسانه اجتماعی شوند و وسواس نویسنده را در
جدا کردن این دو از هم جذاب توصیف کردند.
در ادامه دکتر الوندی اظهار داشتند که: نویسنده با ارائه
مثالهایی نوع مصرف کاربران را از رسانه های اجتماعی دسته بندی کرده است مانند
اینکه از آنها برای روابط میان فردی، یادآوری روابط عاطفی و یا فقط جهت یادآوری
برخی مراکز خدماتی که قبلا استفاده شده، مصرف می شوند.
وی ترجمه کتاب را روان و
بدون سکته و ابهام دیده و ترجمه برخی از واژه های انگلیسی را به خصوص در متون
دانشگاهی صلاح ندیدند مانند معادل سکو برای پلتفرم.
این کتاب در سال 2019 منتشر شده و با توجه به سرعت تحولات
این حوزه، الان که سال 2024 است بعضی مطالب و مثالها به نظر قدیمی میرسید مانند
موضوع تیک تاک که در این دو سه سال بسیار پررنگ است و می توان گفت پیش برنده رسانه
های اجتماعی آمریکاست. در این چند سال مناسبات و موضوعات عوض شده و دعواها هم جدید
شده و برخی مطالب کتاب با شرایط زمان انتشار همخوانی دارد در حالی که الان آن
شرایط نیست.
موضوع دیگری که در این کتاب مطرح شده ،بحث عمومی سازی
داوطلبانه هر آن چیزی است که قبلا خصوصی بود و برای نمونه به استفاده از عکس و فیلم در رسانه های اجتماعی اشاره کردند در حالی که در
گذشته آنها را در یک آلبوم و در جایی از کمد که خیلی هم دم دست نباشد نگهداری می
کردند.
در ادامه او در مورد اقتصاد سیاسی پلتفرم ها گفت که: اقتصاد
سیاسی آنها مبنایی دارد و آن اینکه تا می توان باید کارها را به خود کاربر سپرد از
آنجایی که نه تنها به موضوع های مورد توجه کاربران در شبکه ها توجه میشود، رفتار آنها نیز سنجیده می شود و همین
باعث عمومی شدن رفتار کاربران شده و یک کار مجانی است که کاربران هر پلتفرمی برای
آن انجام می دهند. این نسل از سرمایه داری در حال جمع آوری داده است و مدل اقتصادی
خودش را پیش می برد. مانند اینکه در ایران شرکت گلرنگ، تپسی را می خرد چون محل جمع
آوری داده است و می تواند از آن برای کسب و کار خود بهره ببرد.
در آخر دکتر الوندی در مورد نگرانی خودشان صحبت کردند و
گفتند که محبوبیت دیدگاه دترمینیستی در ایران باعث فاصله بین نگاه والدین و بچه
هاست. مثلا اینکه اثر رسانه با بمب اتم مقایسه میشد و عاملیت کامل را به شبکه های
اجتماعی بدهیم و از افراد عاملیت زدایی کنیم و تمام اتفاق ها را ناشی از رسانه ها
بدانیم باعث نگرانی است. از آنجایی که نویسنده کتاب، آقای مک ماهون هم یک روانشناس
است این نگاه را دارد و این برای آزادی بیان در ایران خطرناک است.
در ادامه نشست دکتر
بیات ؛ در ابتدای صحبت خود
گفتند که : نویسنده کتاب با موضوع رسانه های اجتماعی پاتولوژیکال برخورد کرده است
نه دترمینیستی و نگاه آقای مک ماهون را آسیب شناسانه توصیف کردند.
به عقیده وی ،کاربران در ازای فضایی که در رسانه های
اجتماعی در اختیار دارند، دیتای خود را در اختیار این فضاها قرار می دهند به همین
دلیل در حوزه کسب و کار مطرح می شود که از این فضاها به عنوان مکمل سایت ها
استفاده شود و دیتاهای اصلی در وب سایت ها باشد. اما این دغدغه همیشه وجود دارد که
شبکه ها از اطلاعات استفاده کنند. و این یک موضوع پارادوکسیکال است که می شود از
این فضا استفاده کرد ولی از طرفی هم ممکن است سوء استفاده هایی از دیتاها شود.
دکتر بیات در ادامه اظهار داشت که: در این کتاب بحث های
متنوع و زیادی مطرح شده، ولی همه مانند دانه های تسبیح کوچک است و عمیق نیست فقط
طرح مسئله و فتح باب است. رویکرد کتاب سوال انگیزی است و رویکرد تئوری ندارد و این تنها یک جا در این کتاب مطرح شده وآن هم
در ارتباطات فوق شخصی است نویسنده در باقی موارد فکت ها و ایونت ها را می
آورد.
وی عقیده دارند خود آرمانی و خود واقعی را، خود
کاربران صورت می دهند تا نمایش آنها در رسانه های اجتماعی جذاب تر باشد. میزان
لایک شناخت بلاواسطه ای که افراد به دیگران می دهند مهم است و شاید ویترینی شدن
زندگی جذابیتی است که ما شاهدش هستیم. ایشان گفتند که اگر به جای مک ماهون بودند
این رو تغییر سبک زندگی می دیدند.
چند سال پیش در جامعه ما تصور می شد که به دلیل خلاهایی که
در آزادی بیان وجود دارد افراد در فیس بوک حرف می زنند در حالی که امروزه تعریف
حریم خصوصی تغییر کرده است.
دکتر بیات در نهایت جمع این اضداد را ماهیت کارکردی شبکه
های اجتماعی دانسته اند و کتاب روانشناسی رسانه های اجتماعی را به عنوان مقدمه برای
دوستانی مفید میدانند که قصد دارند با شبکه های اجتماعی آشنا بشوند.
گزارش نهایی متعاقبا بر روی سایت قرار خواهد گرفت
تهیه کننده:فاطمه قندهاری